Theo Tạp chí Doanh nghiệp và Thương mại, cá tra Việt Nam chính thức xuất hiện trong thực đơn của chuỗi nhà hàng Kura Sushi tại Nhật Bản – một trong những thương hiệu sushi rất nổi tiếng tại Nhật. Để có thể vào Nhật Bản, đặc biệt là đưa vào món sushi, cá tra Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, quy trình nuôi trồng và chế biến. Sự xuất hiện trong thực đơn của Kura Sushi mở ra cơ hội tăng giá trị xuất khẩu, mở rộng thị trường ngoài các thị trường truyền thống như Châu Âu và Hoa Kỳ, đồng thời được xem là bước tiến quan trọng trong việc khẳng định vị thế thủy sản Việt Nam tại thị trường khó tính Nhật Bản.
Năm 2011, tổng giá trị xuất khẩu cá tra sang Nhật chỉ đạt 2,56 triệu USD, chiếm tỷ trọng vô cùng thấp (0,14%) trong tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam trên toàn cầu. Trong giai đoạn 2011 – 2019, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Nhật Bản đã tăng trưởng gấp 12 lần giai đoạn 2011-2018. Sự tăng trưởng bùng nổ này không phải là ngẫu nhiên mà là kết quả của những chiến lược marketing và phát triển sản phẩm có mục tiêu rõ ràng.
Cùng với đó, một cột mốc quan trọng khác chính là sự hợp tác thành công với AEON – một trong những tập đoàn bán lẻ lớn nhất Nhật Bản. Việc sản phẩm cá tra Việt Nam đáp ứng được bộ tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt đã giúp sản phẩm có mặt trên kệ của các siêu thị ở Nhật Bản, đồng thời xây dựng lòng tin với người tiêu dùng tại quốc gia này.
Nhật Bản tăng nhu cầu tiêu thụ cá tra Việt Nam
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường cá thịt trắng tại Nhật Bản đang có sự phân hóa rõ nét giữa các nguồn cung, trong đó Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò là nhà xuất khẩu ổn định và giàu tiềm năng. Việt Nam hiện giữ vị trí thứ ba sau Mỹ và Nga về kim ngạch xuất khẩu cá thịt trắng sang Nhật Bản. Nhờ hưởng lợi từ ưu đãi thuế quan và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Nhật Bản, cá tra Việt Nam tiếp tục ghi nhận xu hướng tăng trưởng ổn định và tích cực.
Ở chiều ngược lại, theo thống kê của ITC, nhập khẩu cá thịt trắng của Nhật Bản trong 8 tháng đầu năm 2025 tiếp tục tăng trưởng khả quan. Mỹ vẫn là nguồn cung lớn nhất, theo ngay sau đó là Nga và Việt Nam. Có thể thấy, mặt hàng cá tra của Việt Nam đang dần phổ biến tại thị trường Nhật. 9 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam sang Nhật Bản đạt 34 triệu USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 9/2025, kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam sang Nhật tăng 12% so với tháng 9/2024 cho thấy nhu cầu nhập khẩu cá tra ở thị trường Nhật Bản gia tăng, nhất là khi nguồn cá đánh bắt tự nhiên như cá minh thái và cá tuyết đang chịu áp lực giảm sản lượng do bị siết hạn ngạch khai thác.
 |
 |
Trong cơ cấu mặt hàng, philê cá tra đông lạnh vẫn là mặt hàng chủ lực xuất khẩu sang Nhật với kim ngạch trong 9 tháng đầu năm đạt gần 30 triệu USD, tăng 11%. Nhóm cá tra chế biến giá trị gia tăng cũng tăng mạnh 47%, phản ánh nhu cầu cao của người tiêu dùng Nhật với mặt hàng này. Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm cá tra tươi, đông lạnh, nguyên con, cắt khúc tăng 39%, cho thấy sự mở rộng về cơ cấu xuất khẩu tại thị trường Nhật Bản.
Trong cơ cấu tiêu dùng cá thịt trắng tại Nhật Bản, philê cá tra hiện chỉ đứng sau philê và thịt cá minh thái Alaska, trở thành lựa chọn thay thế ngày càng phổ biến trong ngành thực phẩm chế biến, chuỗi nhà hàng và siêu thị. Sự tăng trưởng này một phần đến từ Hiệp định CPTPP, giúp cá tra Việt Nam nhận được các ưu đãi thuế quan, từ đó có mức giá cạnh tranh hơn so với các sản phẩm nhập khẩu khác. Nhất là khi kinh tế Nhật Bản đang chững lại, người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn các sản phẩm có giá hợp lý, nguồn gốc ổn định và dễ chế biến.
Đối với các kênh tiêu thụ cá tra Việt Nam tại thị trường Nhật Bản, cá tra của Việt Nam không chỉ phổ biến trong siêu thị, mà mới đây đã được đưa vào thực đơn của chuỗi nhà hàng Kura Sushi – thương hiệu sushi nổi tiếng tại Nhật Bản. Sự xuất hiện của sushi cá tra đã khẳng định vị thế thủy sản Việt Nam tại thị trường khó tính này, khi cá tra Việt Nam có thể đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, quy trình nuôi trồng và chế biến.
 |
 |
Tuy nhiên, VASEP cũng lưu ý, áp lực cạnh tranh đang gia tăng khi Nga thể hiện rõ ý định đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản sang các thị trường châu Á (trong đó có Nhật Bản) nhằm bù đắp suy giảm xuất khẩu sang châu Âu. Nếu nguồn cung từ Nga gia tăng, đặc biệt là các sản phẩm chế biến từ cá minh thái và cá tuyết, khoảng cách cạnh tranh về giá có thể bị thu hẹp. Các doanh nghiệp Việt Nam được khuyến nghị tăng cường đa dạng hóa sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư vào các dòng sản phẩm tiện lợi như philê cắt miếng, tẩm bột, đóng gói sẵn hoặc chế biến cho dịch vụ ăn uống. Song song với đó, các doanh nghiệp cũng cần đẩy mạnh việc đáp ứng các chứng nhận chất lượng và tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc, minh bạch trong quy trình sản xuất để củng cố uy tín với các nhà nhập khẩu Nhật Bản, hướng đến sự phát triển ổn định, lâu dài ở thị trường này.
Với đà tăng trưởng ổn định, sự hỗ trợ thuế quan từ Hiệp định CPTPP và nhu cầu chuyển dịch sang nguồn thủy sản nuôi bền vững, thị trường Nhật Bản tiếp tục là điểm đến tiềm năng cho cá tra Việt Nam. Việc phát triển các sản phẩm chế biến sâu không chỉ giúp mở rộng thị phần, mà còn nâng cao giá trị thương hiệu thủy sản Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ngọc Thúy - FICen